SYMPOSIUM
Cool and Comfort 100 – februari 2024

Europese warmtepompmarkt op kruissnelheid

2022 was een recordjaar voor de verkoop van warmtepompen in Europa, met een stijging van 39% ten opzichte van het jaar eerder. Een onderbouwde schatting leert dat er nu ongeveer 20 miljoen warmtepompen zijn geïnstalleerd in Europa. Maar we zijn er nog niet. Verre van zelfs als we volledig willen loskomen van fossiele brandstoffen. Kennisdeling is de sleutel. En dat er hier grote nood aan is, bewees de 8^ste editie van de European Heat Pump Summit op 24 en 25 oktober 2023 in Messe Nürnberg. Het event was met 420 bezoekers on site volledig uitverkocht, en werd aangevuld met 150 deelnemers via de livestream. Het congres werd ondersteund met een mini-beurs met 31 exposanten.

“De European Heat Pump Summit is een van de belangrijkste evenementen voor warmtepompexperts in Europa en wereldwijd”, zegt Elke Harreiß, Exhibition Director European Heat Pump Summit bij NürnbergMesse. “We zijn verheugd dat we de internationale warmtepompgemeenschap opnieuw een platform kunnen bieden om samen te werken aan de huidige én toekomstige uitdagingen die voortkomen uit veelbesproken politieke en maatschappelijke onderwerpen zoals de energietransitie, Green Deal en de F-gaswetgeving. De belangstelling voor het congres is nooit eerder zo groot geweest.”

“Het succes van het congres kan ongetwijfeld deels worden uitgelegd omdat we verder kijken dan het beleid vandaag en morgen. Onder onze internationaal gerenommeerde sprekers behoren vertegenwoordigers van componentfabrikanten, R&D-instellingen en testcentra van universiteiten en onderzoeksinstellingen. Zij behandelen o.a. de resultaten van veldmetingen (met bijzondere aandacht voor geluid), de ontwikkeling van componenten en systemen, IoT en AI en industriële en HT-warmtepompen en hun toepassingen.”

Net Zero Industry Act

Vandaag voorkomen warmtepompen ongeveer 54 Mt CO₂ in de Europese Unie, wat ongeveer overeenkomt met de jaarlijkse uitstoot van Griekenland. Lidstaten die het bijzonder goed doen in vergelijking tot de voorgaande jaren zijn o.a. België, Nederland, Polen en Tsjechië. Maar in absolute cijfers wordt de Europese warmtepompmarkt nog altijd gedomineerd door Frankrijk (621.000 warmtepompen geïnstalleerd in 2022), Italië (513.000) en Duitsland (275.000), die samen goed zijn voor ongeveer 47%. Kijk je naar het aantal warmtepompen per inwoner, dan voeren Finland, Noorwegen en Zweden de lijst aan. Een beter argument om de sceptici te overtuigen dat warmtepompen ook geschikt zijn bij lage buitentemperaturen, kan je moeilijk bedenken.

De buitengewone groei zal zich waarschijnlijk voortzetten gezien de noodzaak (lees: verplichting) om koolstofarm te worden in het licht van de klimaatmaatregelen en af te geraken van fossiele brandstoffen, wat het voorbije jaar in een stroomversnelling is gekomen omwille van de Russische inval in Oekraïne en daarvoor niemand zich blijkbaar vragen stellen bij de massale invoer van Russisch gas in Europa en we daardoor Poetin stevig in het zadel hielden. Het mag niet verwonderen dat meerdere sprekers – tijdens het tweedaagse event volgden de 37 presentaties zich in snel tempo op – de brug maakten naar het Europese beleid, waaronder de REPowerEU-doelstelling om de verkoop van warmtepompen in vijf jaar te verdubbelen en het EU-plan om duurzame industrieën te stimuleren. Net Zero Industry Act laat zien dat Europa zich inzet voor leiderschap in duurzame sectoren zoals warmtepompen, maar er mag nog meer ambitie worden getoond.

Propaan

Twee jaar geleden was de vraag nog of hét favoriete koudemiddel met toekomstpotentieel in warmtepompen R32 of propaan zou worden, maar ondertussen is die vraag beantwoord en staan de sterren overduidelijk in het voordeel van propaan. Maar dit kon verschillende fabrikanten van chemische koudemiddelen niet weerhouden om ontwikkelingen te presenteren die GWP-gewijs tegemoet komen aan de nieuwe F-gaswetgeving en waarvan de prestaties dicht aansluiten bij de vandaag meest gebruikte koudemiddelen, maar hier is dé onzekere factor: wat doet Europa met PFAS?

“We moeten toch erkennen dat iedere warmtepomp die in de plaats komt van een stookinstallatie met fossiele brandstoffen een verbetering is voor het leefmilieu, ongeacht het koudemiddel”, maakt Fabio Polo duidelijk. “Maar bij Swegon zijn we ervan overtuigd dat de combinatie van de nieuwe F-gasverordening en de mogelijke implementatie van het REACH-beperkingsvoorstel het koudemiddelenlandschap grondig zal veranderen. Propaan zal worden aanvaard als het belangrijkste standaard koudemiddel voor monobloc warmtepompen in residentiële en commerciële toepassingen. Maar we moeten ook rekening houden met de beperkingen die afhankelijk zijn van de installatieklassen, de koudemiddelvulling en de capaciteit. Er zijn oplossingen beschikbaar om de meeste warmtepomptoepassingen veilig te benaderen, maar sommige marktniches vereisen een totaal andere benadering. Hier kunnen technologische en regelgevende beperkingen alleen worden overwonnen door alternatieve oplossingen te bedenken bij het ontwerp van de installatie, of door (een combinatie met) andere koudemiddelen.” Een duidelijk standpunt, maar dit ontlokte bij Alessia Del Vasto (EHPA) wel de opmerking dat er in de nieuwe F-gaswetgeving (nog geen) definitie staat van wat nu eigenlijk een monobloc warmtepomp is en wat niet. Wetgeving is maar sluitend als alle achterpoortjes worden afgesloten en interpreteerbare bepalingen weggewerkt.

Energietransitie

De marktontplooiing van warmtepompen gaat hand in hand met het groeiend aandeel van duurzame energie. Vroeger was de vraag ‘kan het Europese elektriciteitsnet de voeding van 50 tot 60 miljoen warmtepompen wel aan?’ Thomas Nowak (EHPA) vindt die vraag passé en draait hem liever om: wat zullen we met al onze duurzaam opgewekte elektriciteit doen als er niet genoeg warmtepompen zijn om die elektriciteit te verbruiken? “Maar ik zie een ander probleem op korte termijn. De klassieke warmtepompmarkt valt wat stil, we zien niet meer die exponentiële groeicijfers van enkele jaren terug. Maar daar tegenover staat dat er dankzij nieuwe ontwikkelingen nog meer toepassingen mogelijk worden, nieuwe business modellen ontstaan en uiteindelijk zal ook het investeringsklimaat terug normaal worden waardoor er een inhaalbeweging op gang zal komen. Maar ik smijt er nog iets anders tegenaan: de energietransitie. Dit wordt een enorme uitdaging. Maar we hebben de wind in de zeilen, maar iedereen moet de handen uit de mouwen steken. En hiermee bedoel ik echt iedereen, van de beleidsmakers over de industrie tot architecten en installateurs.”

“Ongeveer de helft van de Europese gebouwen hebben een ketel die werd geïnstalleerd vóór 1992”, aldus Fabrizia Giordano (Austrian Institute of Technology). “Alleen al in Wenen tellen we 440.000 gebouwen met een gasketel voor verwarming en sanitair warm water. We willen die vervangen door warmtepompen. Maar hiervoor moeten ze voldoen aan enkele voorwaarden, zoals eenvoudige installatie, modulair, compact, ecologisch koudemiddel en een laag trillings- en geluidsniveau. De logische keuze valt op propaan-warmtepompen (150 g/1,25 kW). Dankzij de modulariteit wordt het gevraagde verwarmingsvermogen gehaald.” De boodschap van Jonas Klingebiel (Aachen University) gaat in dezelfde richting. “In Duitsland hebben we 18 miljoen huizen met 80 miljoen bewoners. Geen twee situaties zijn identiek. We hebben dus absoluut aanpasbare warmtepompoplossingen nodig om zowel de prestaties als de aanvaarding te verhogen.”

Goed voor het milieu… en voor de economie!

Tijdens European Heat Pump Summit wordt ook buiten de grenzen van de Europese Unie gekeken. Sinds Brexit moeten we daarvoor niet ver lopen. “De Britse regering zet hard in met ambitieuze maatregelen om verwarming van huizen en bedrijven koolstofvrij te maken”, legt James Beal (UK Department for International Trade) uit. Verwarming is verantwoordelijk voor meer dan een derde van de Britse koolstofuitstoot. Dit terugbrengen tot net zero in 2050 betekent dat we meer dan 30 miljoen huizen en bedrijven in het VK moeten in 26 jaar moeten aanpakken. Studies tonen aan dat ongeveer 90% van de Britse huizen voldoende isolatie en elektrische capaciteit heeft voor een warmtepomp. De installatie van warmtepompen moeten hard gaan. Van 55.000 in 2021 tot 600.000 per jaar in 2028 om door te schakelen tot 1,9 miljoen in 2035! Tegen het einde van het decennium zal het VK één van de grootste markten voor warmtepompen in Europa zijn.”

“Het is niet alleen een opportuniteit voor het leefmilieu, maar ook voor onze economie. De Britse regering voorziet een pakket steun- en beleidsmaatregelen, waaronder gerichte regelgeving, een nieuw marktgebaseerd mechanisme en overheidsinvesteringen via diverse programma’s zoals Boiler Upgrade Scheme en Heat Pump Investment Accelerator Competition. Hier liggen dus grote kansen voor warmtepompfabrikanten en bij uitbreiding de volledige toeleveringsketen om deze doelstellingen te halen. We hopen,/verwachten om ongeveer 300.000 warmtepompen op ons grondgebied te fabriceren.”

“Nu al investeren fabrikanten volop en ze worden hiertoe gestimuleerd door onder meer subsidies, de belastingvoordelen en – niet onbelangrijk – de beschikbaarheid van geschoolde arbeidskrachten”, vult George Bennett (UK Department for Energy Security and Net Zero) aan. “Zo investeerde Mitsubishi Electric 15,3 miljoen pond in de fabriek in Livingston om de productiviteit, efficiëntie en R&D-capaciteiten van de warmtepompen te verbeteren. De ontwikkeling tot een smart factory omvat de integratie van automatiserings- en robotica-apparatuur in de productieactiviteiten, de inzet van geavanceerde sensorsystemen om realtime-informatie te leveren en de ontwikkeling van digitale skills van de werknemers. Maar kunnen we het alleen? Zeker niet! Daarom is het zo belangrijk dat de economische banden met de EU sterk blijven en we elkaar als bevoorrechte handelspartners blijven beschouwen. Samen sterk, hoe grappig klinkt dat uit de mond van een Brit?”

Het wordt nu al uitkijken naar Chillventa van 8 tot 10 oktober 2024 in NürnbergMesse waar warmtepompen een prominente plaats zullen bekleden en er heel wat fabrikanten nieuwe warmtepompontwikkelingen en componenten zullen presenteren.

Door Rudy Gunst

www.hp-summit.de

Fotocredit: NürnbergMesse / Heiko Stahl

Fotocredit: UK Government

Fotocredit: Sensata Technologies